Leiderschap. We zijn er allemaal van. We weten er allemaal iets over. We zien meteen allerlei beroemde personen voor ons, en een woord voorafgaande aan leiderschap bedenken is ook een kleine moeite. Het aantal hits op google is ongelooflijk: verbindend leiderschap, dienend leiderschap, autocratisch leiderschap en ga zo maar door. Hoe maak je hier nu chocolade van? Met mijn tips probeer ik een kapstok én inspiratie te geven om naar leiderschap te kijken.
Tip 1 – Maak onderscheid tussen de leider en leiderschap. Een leider ben je, leiderschap vertoon je
Een leider zijn gaat over een persoon. Over de kwaliteiten die iemand zelf heeft om een leider in iets te kunnen zijn. Denk daarbij aan persoonlijke stevigheid, aan het vermogen om te kunnen reflecteren, maar ook aan zaken als: wijsheid over iets, gevoel voor de ander en de omgeving, én tot slot… een leider is in staat om ook naar zichzelf te kijken. Een goede leider is in staat om zichzelf niet zo serieus te nemen en zichzelf in derde persoon te zien. Leiderschap is het werkelijke gedrag dat de leiders in een specifieke context/omgeving laten zien. Leiderschap is dus de impact van het leider zijn op, voor en met anderen. Dit onderscheid betekent dus dat het mogelijk is dat iemand een fantastische leider is als persoon, maar dat het in zijn of haar leiderschap in een bepaalde context slecht of niet tot uiting komt. Daarom is het van belang dit onderscheid te maken en te onderzoeken welk aspect (de persoon als leider, of het leiderschap in de context) de meeste aandacht nodig heeft in ontwikkeltrajecten.
Tip 2- Waarom ontleren van “niet” helpend gedrag helpend is. ‘Ontleren’ in plaats van ‘aanleren’
“Met de beste intenties niet zo handig”. In ons dagelijkse werk hebben we niet zo goed in de gaten dat we (en gelukkig maar) veel zaken doen op de automatische piloot, op ons gevoel, en naar beste inzicht. Wat ik in leiderschap veel tegenkom is dat mensen “last” hebben van stokpaardjes zonder dat ze zich daarvan bewust zijn. Vanuit de beste intenties vertonen ze leiderschapsgedrag dat door de omgeving wordt gezien als niet helpend of irritant. Daarmee is het nog steeds een kwaliteit van die leider als persoon maar niet effectief in de context. Bijvoorbeeld: een leider kan een enorm gevoel voor eigenaarschap hebben, en dat uiten door werk over te doen, overal in mee te kijken, of het zelf te willen doen. Op zo’n moment gaat het er dus niet om beter te leren worden in eigenaarschap maar om een andere invulling van eigenaarschap vanuit leiderschap …. En dus het ontleren van die vervelende impact op anderen! Dat is niet eenvoudig maar feedback (360-graden bijvoorbeeld) helpt daarin enorm. Specifiek terugkrijgen wat het gedrag is maakt het ‘uit doen’ of ‘lager zetten’ van die knop een stuk gemakkelijker. Als je dat ook nog eens van de omgeving weet (welk van de niet helpende gedrag vertonen we “met zijn allen”) kun je als organisatie zelfs stappen zetten in de goede richting.
Tip 3- Maak onderscheid en deel!
Heb je als leider het idee dat je een schaap met vijf poten moet zijn? We weten inmiddels dat aan het leiderschap van een organisatie vandaag de dag een behoorlijk breed pakket aan eisen gesteld wordt. Als je die op een rij zet dan heb je te maken met het goed laten werken van het werk (taak), je mag iets met die ander (relatie), je hebt iets aan te pakken en te ontwikkelen (veranderen), je mag iets met de buitenwereld (netwerken, toezichthouder, klanten) en tot slot word je nog verleid om de zogenaamde waarden in jouw organisatie te leven en vorm te geven. Kortom: Het lijkt alsof je tegenwoordig als leider een schaap met 5 (of meer) poten moet zijn. Mijn tip is: “zie deze opgave als een gedeelde opgave. Het is wel een vraag aan jou als leider maar dat betekent nog niet dat je deze ook in je eentje hoeft vorm te geven. Sterker nog… liever niet zelfs… maak onderscheid en deel!”. Mijn inzicht: Het gaat hier over verwachtingen die men heeft van het Leiderschap van de organisatie, maar daarmee hoef jij als individuele leider dit niet allemaal zelf te doen! Leiderschap is juist als leider ervoor zorgdragen dat in de organisatie dit leiderschap wordt geborgd, niet door het allemaal zelf te doen maar juist door onderscheid te maken en te delen!
Tip 4- Kijk om je heen!
Leiderschap is natuurlijk geen statisch gegeven. Zowel jijzelf als jouw omgeving veranderen continu en ontwikkelingen gaan steeds sneller. Houd dus jouw eigen zaag scherp. Lees een boek, luister een blog en… kijk ook eens naar kinderen, naar het onderwijs en verdiep jezelf ook eens in dingen waar je helemaal niet van bent. Gewoon om scherp te blijven en nieuwsgierig te blijven. Je zult merken dat je er genuanceerd van blijft terwijl jouw wijsheid toeneemt. Die combinatie is voor iedereen om je heen prettig. Maar ook voor jezelf. Zelf luister ik bijvoorbeeld naar de blog van Maarten van Rossem, lees ik artikelen zoals: https://www.volkskrant.nl/ws-b74a96f7 , luister ik naar allerlei soorten muziek, ben ik gek op artikelen uit tijdschriften zoals Harvard Business Review, breng ik mijn kinderen graag naar hun training om in de auto stil te zijn, durf ik vragen te stellen. Ook duik ik af en toe de diepte in op onderwerpen die niets met mijn werk te maken hebben en daarnaast, doe ik heel soms even helemaal niets!
Tip 5- Omarm polariteiten en durf te kiezen in de context! Durf een stap naar links of rechts te zetten op de lijn van polariteit.
Mensen houden van nature van keuzes maken, van denken in goed en fout, zwart en wit. Ook krachtig leiderschap associëren we vaak met een persoon die duidelijke keuzes maakt en besluiten neemt. Leiderschap in deze tijd vraagt nog iets anders. De context waarin leiderschap vertoond wordt is in toenemende mate complex en verdeeld. Er is geen eenduidige wekelijkheid meer en het gedragsrepertoire van een leider moet hierop aansluiten. Het gaat niet meer om goed of fout gedrag, maar om twee uiteinden van een polariteit, die op zichzelf allebei hun waarde hebben. Als leider moet je in staat zijn die polariteiten te omarmen en elke keer weer de afweging te maken wat je inzet en in welke mate. Iets wel doen betekent iets anders niet doen. Op een moment gaan staan en je laten horen hoort bij de afweging of je eigenlijk niet beter kunt gaan zitten en luisteren. Strategisch krachtig vraagt een afweging ten opzichte van in het klein en juist handelen. Polariteiten bestaan op allerlei manieren in de natuur en zijn daarmee op zich niet nieuw, maar de mate waarin zij in organisaties en dus in leiderschap een rol spelen wel. Omarm als leider de polariteiten in jouw organisatie en in jezelf en je leiderschap. Zet ze serieus naast elkaar en neem dan op de lijn van de een naar de andere polariteit jouw positie in. Probeer iets en kijk of het voldoende werkt en bijdraagt. Zo niet… stapje naar links of rechts op de lijn van de polariteit. Spannend maar heerlijk om te doen!
Tip 6- Is leiderschap voor jou complex en/of ingewikkeld? Vereenvoudig het of… maak het simpel!
Complex of ingewikkeld?: Leiderschap kan enorm winnen aan impact op anderen en voor jezelf als je als leider onderscheid maakt in complexiteit en ingewikkeldheid. Als mensen hebben we de neiging om dingen die complex zijn (en dus samenhangen) nodeloos ingewikkeld te maken waardoor niemand het meer kan volgen. Vage beleidsstukken, hoog-over verhalen over samenwerking, beschouwende artikelen waar het lijkt alsof “de hele wereld” erbij gehaald wordt zijn vaak het gevolg. Als iets complex is probeer het dan te vereenvoudigen. Uit te leggen in taal die meer mensen begrijpen. Werk met plaatjes. Schrijf het als een recept. Of… deel een stuk van de complexiteit. Vereenvoudigen is hier dus de kunst in leiderschap. Ingewikkelde uitdagingen kennen we ook. Dat zijn uitdagingen zoals het in elkaar zetten van een vliegtuig. Onderdeel voor onderdeel wordt dat iets anders. Ingewikkeld maar niet complex. In de samenhang wordt het onderdeel namelijk NIET anders. Als iets ingewikkeld is moet je het versimpelen. Handboeken, instructievideo’s etc. Als leider moet je dit niet zomaar door elkaar gooien. Mensen in simpele woorden aanspreken (“gewoon je werk goed organiseren”) terwijl het een complex vraagstuk is (“werkdruk, agendadruk, werken voor andere afdelingen, prestaties etc), kun je eenvoudiger doen, door te vragen: “Ik zie dat je het super druk hebt, veel op je bord, hoe kan ik je helpen om dit beter aan te kunnen?” Of bijvoorbeeld: “ik denk te zien dat je druk bent, wat ik in ieder geval zie is dat je tot laat werkt en in het weekend werkt. Ben je oke? En heb je hulp nodig?”.
Wil je naar aanleiding van dit artikel vrijblijvend sparren over het onderwerp leiderschap? Neem gerust contact op met Rick de Rijk.
